Өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтар - адамзат шығаратын негізгі қалдықтар. Ол зиянды заттар шығармас үшін, оны жою керек. Қалдықтардың ең көп мөлшері көмір өнеркәсібі мен металлургия, жылу электр станциялары және ауылшаруашылық химиясында өндіріледі. Осы жылдар ішінде улы қалдықтардың мөлшері артты. Шіріген кезде олар суды, жерді, ауаны ластап қана қоймайды, сонымен қатар өсімдіктерге, жануарларға жұқтырып, адам денсаулығына кері әсер етеді. Сонымен қатар, қауіпті - бұл ұмытылған және олардың орнына үйлер мен түрлі құрылыстар салынған қауіпті қалдықтарды көму. Мұндай ластанған аймақтар жер астында ядролық жарылыстар болған жерлер болуы мүмкін.
Қалдықтарды жинау және тасымалдау
Әр түрлі қалдықтар мен қоқыстар барлық тұрғын үйлер мен қоғамдық ғимараттардың жанына орнатылған арнайы қоқыс жәшіктеріне, сондай-ақ көше қоқыс жәшіктеріне жиналады. Жақында қоқыстың белгілі бір түрлеріне арналған қоқысты сұрыптаушылар қолданыла бастады:
- шыны;
- қағаз және картон;
- пластикалық қалдықтар;
- қоқыстың басқа түрлері.
Қалдықтарды түрлерге бөле отырып, цистерналарды қолдану оны жоюдың бірінші кезеңі болып табылады. Бұл жұмысшыларға оны полигондарда сұрыптауды жеңілдетеді. Болашақта қалдықтардың кейбір түрлері қайта өңдеуге жіберіледі, мысалы, қағаз бен шыны. Қалған қалдықтар полигондар мен қоқыс полигондарына жіберіледі.
Қоқысты жинауға келетін болсақ, бұл белгілі бір уақыт аралығында болады, бірақ бұл кейбір қиындықтарды жоюға көмектеспейді. Қоқыс контейнерлері санитарлық-гигиеналық жағдайда, жәндіктер мен кеміргіштерді өзіне тартып, жағымсыз иістер шығарады.
Қоқыс шығару проблемалары
Біздің әлемдегі қоқыстарды жою бірнеше себептерге байланысты өте жаман:
- жеткіліксіз қаржыландыру;
- қалдықтарды жинау мен залалсыздандыруды үйлестіру проблемасы;
- коммуналдық қызметтердің әлсіз желісі;
- қоқысты сұрыптау және оны тек белгіленген контейнерлерге лақтыру қажеттілігі туралы тұрғындардың нашар хабардар болуы;
- қалдықтарды екінші шикізатқа айналдыру әлеуеті пайдаланылмайды.
Қалдықтарды жоюдың бір әдісі - қалдықтардың белгілі бір түрлерін компосттау. Алыстан болжайтын кәсіпорындар қалдықтар мен шикізат қалдықтарынан биогаз алуға қол жеткізеді. Оны күнделікті өмірде қолданылатын өндірістік мақсатта пайдалануға болады. Көптеген жерлерде қолданылатын қоқысты жоюдың кең таралған әдісі қатты тұрмыстық қалдықтарды жағу болып табылады.
Қоқысқа батып кетпеу үшін адамзат қоқыс шығару мәселесін шешіп, қалдықтарды залалсыздандыруға бағытталған әрекеттерді түбегейлі өзгертуі керек. Оны қайта өңдеуге болады. Бұл қомақты қаржыны қажет етсе де, баламалы энергия көздерін ойлап табуға мүмкіндік бар.
Қоршаған ортаның ластануының ғаламдық мәселелерін шешу
Қоқыстарды, тұрмыстық және өндірістік қалдықтарды жою қоршаған ортаның ластануы сияқты ғаламдық проблеманың ұтымды шешімі болып табылады. Осылайша, мамандар 2010 жылы адамзат күн сайын шамамен 3,5 миллион тонна қалдық шығаратынын есептеді. Олардың көпшілігі урбанизацияланған жерлерде жинақталады. Экологтар бұл қарқынмен 2025 жылға қарай адамдар күніне 6 миллион тонна қоқыс шығарады деп болжайды. Егер бәрі осылай жалғаса берсе, онда 80 жылдан кейін бұл көрсеткіш күніне 10 миллион тоннаға жетіп, адамдар өз қоқыстарына батып кетеді.
Ғаламшардың қоқыстарын азайту үшін және қалдықтарды қайта өңдеу қажет. Бұл Солтүстік Америка мен Еуропада ең белсенді түрде жүзеге асырылады, өйткені бұл аймақтар планетаның ластануына үлкен үлес қосады. Қалдықтарды кәдеге жарату бүгінде қарқын алуда, өйткені адамдардың экологиялық мәдениеті өсіп, көптеген заманауи кәсіпорындардың өндіріс процесіне барған сайын енгізіліп жатқан инновациялық экологиялық технологиялар дамып келеді.
Америка мен Еуропадағы экологиялық ахуалды жақсарту аясында әлемнің басқа бөліктерінде қоршаған ортаны қоқыспен ластау мәселесі артып келеді. Сонымен, Азияда, атап айтқанда Қытайда қалдықтардың саны үнемі өсіп отырады және сарапшылар 2025 жылға қарай бұл көрсеткіштер айтарлықтай өседі деп болжайды. 2050 жылға қарай Африкада қалдықтар тез көбейеді деп күтілуде. Осыған байланысты қоқыспен ластану мәселесі тез арада ғана емес, географиялық тұрғыдан да біркелкі шешіліп, мүмкін болса болашақ қоқыс жинақтау орталықтары жойылуы керек. Осылайша, әлемнің барлық елдерінде қайта өңдеу қондырғылары мен кәсіпорындарын ұйымдастыру қажет, сонымен бірге олар қалдықтарды сұрыптап, ресурстарды дұрыс пайдалану, табиғи және жасанды пайдасын үнемдеу үшін халыққа ақпараттық саясат жүргізу қажет.
