Гидросфера - бұл жердің беткі қабаты ғана емес, сонымен қатар жер асты сулары. Өзендер, көлдер, мұхиттар, теңіздер бірігіп Дүниежүзілік мұхит құрайды. Ол біздің планетамызда құрлықтан гөрі көбірек орын алады. Негізінен гидросфераның құрамына оны тұздандыратын минералды қосылыстар кіреді. Жер шарында ішуге жарамды шағын су қоры бар.
Гидросфераның көп бөлігі мұхиттар:
- Үнді;
- Тыныш;
- Арктика;
- Атлант.
Әлемдегі ең ұзын өзен - Амазонка. Каспий теңізі ауданы бойынша ең үлкен көл болып саналады. Теңіздерге келетін болсақ, Филиппиннің аумағы ең үлкен, ол ең терең деп саналады.
Гидросфераның ластану көздері
Негізгі проблема - гидросфераның ластануы. Сарапшылар судың келесі ластану көздерін атайды:
- өнеркәсіптік кәсіпорындар;
- тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық;
- мұнай өнімдерін тасымалдау;
- ауылшаруашылық агрохимиясы;
- көлік жүйесі;
- туризм.
Мұхиттардың мұнаймен ластануы
Енді нақты оқиғалар туралы толығырақ сөйлесейік. Мұнай саласына келетін болсақ, теңіз сөрелерінен шикізат алу кезінде мұнайдың ұсақ төгілуі орын алады. Бұл танкерлердегі апаттар кезіндегі мұнайдың төгілуі сияқты апатты емес. Бұл жағдайда май дақтары үлкен аумақты қамтиды. Мұнай оттегін өткізбейтіндіктен, су қоймаларының тұрғындары тұншығып қалады. Балықтар, құстар, моллюскалар, дельфиндер, киттер, сонымен қатар басқа тіршілік иелері өліп жатыр, балдырлар құрып жатыр. Мұнай төгілген жерде өлі аймақтар пайда болады, сонымен қатар судың химиялық құрамы өзгереді және ол адамның кез-келген қажеттілігіне жарамсыз болып қалады.
Дүниежүзілік мұхиттың ластануының ең үлкен апаттары:
- 1979 ж. - Мексика шығанағына шамамен 460 тонна мұнай төгіліп, салдары бір жылға жуық уақыт ішінде жойылды;
- 1989 - Аляска жағалауында танкер жүгіріп өтті, 48 мың тоннаға жуық мұнай төгілді, үлкен мұнай беткейлері пайда болды, ал фаунаның 28 түрі жойылып кету алдында тұрды;
- 2000 - Бразилия шығанағына төгілген мұнай - шамамен 1,3 млн литр, бұл ауқымды экологиялық апатқа әкелді;
- 2007 ж. - Керчь бұғазында бірнеше кемелер құрлыққа түсіп, зақымданды, ал кейбіреулері батып кетті, күкірт және мазут төгілді, соның салдарынан жүздеген құстар мен балықтардың популяциясы қырылды.
Бұл жағдайлар ғана емес, теңіздер мен мұхиттардың экожүйелеріне айтарлықтай зиян келтірген көптеген ірі және орташа апаттар болды. Табиғатты қалпына келтіру үшін көптеген онжылдықтар қажет.
Өзендер мен көлдердің ластануы
Антропогендік әрекеттер континентте ағып жатқан көлдер мен өзендерге әсер етеді. Күн сайын оларға тазартылмаған тұрмыстық және өндірістік сарқынды сулар жіберіледі. Минералды тыңайтқыштар мен пестицидтер де суға түседі. Мұның бәрі балдырлардың белсенді өсуіне ықпал ететін минералдармен сулардың қаныққандығына әкеледі. Олар, өз кезегінде, оттегінің көп мөлшерін тұтынады, балықтар мен өзен жануарларының тіршілік ету ортасын алады. Бұл тіпті тоғандар мен көлдердің өлуіне әкелуі мүмкін. Өкінішке орай, жер бетіндегі сулар да адамдардың кінәсінен болатын өзендердің химиялық, радиоактивті, биологиялық ластануына ұшырайды.
Су ресурстары - бұл біздің планетамыздың байлығы, мүмкін ең көп. Осы үлкен жабдықтаудың өзі адамдар ең нашар жағдайға жеткізді. Гидросфераның химиялық құрамы да, атмосферасы да, өзендерді, теңіздерді, мұхиттарды мекендейтін тұрғындар да, су қоймаларының шекаралары да өзгеруде. Көптеген адамдар акваторияларды жойылып кетуден құтқару үшін су жүйелерін тазартуға тек адамдар ғана көмектесе алады. Мысалы, Арал теңізі жойылу алдында, ал басқа су объектілері оның тағдырын күтуде. Гидросфераны сақтау арқылы біз өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің көптеген түрлерінің өмірін сақтаймыз, сонымен бірге ұрпақтарымызға су қорын қалдырамыз.
